Εκδοτικοί όμιλοι κλυδωνίζονται διεθνώς

Εκδοτικοί όμιλοι κλυδωνίζονται διεθνώς
Της Ξενιας Kουναλακη / xkounalaki@kathimerini.gr

«Μου φαίνεται πως ο Τύπος έχει αρχίσει να αμφιβάλλει για την ίδια του την αποστολή» έγραφε το 1968 ο ιδρυτής του έγκυρου γερμανικού περιοδικού Der Spiegel, Ρούντολφ Αουγκστάιν, σε άρθρο του με τίτλο «Κρίση του Τύπου - Κρίση της Δημοκρατίας». Εκείνη την εποχή η αμφισβήτηση προερχόταν από την τηλεόραση, σήμερα οι εφημερίδες απειλούνται από τα free press, το Ιντερνετ, τα blogs και την αμεσότητα της ηλεκτρονικής ενημέρωσης. Δεν είναι τυχαίο ότι καθ’ όλη τη διάρκεια των ταραγμένων ημερών στην Τεχεράνη, τα διεθνή ΜΜΕ έπαιρναν τις πληροφορίες τους από το Twitter και οπτικό υλικό από τα κινητά τηλέφωνα των Ιρανών φοιτητών, που συμμετείχαν στις διαδηλώσεις. Αμήχανες οι εφημερίδες προσπαθούσαν να περιγράψουν με λυρικές περιγραφές το βίντεο με τον θάνατο της Νέντα, συμβόλου της πρόσφατης εξέγερσης.

Τα υπαρξιακά προβλήματα του Τύπου διεθνώς μεταφράζονται στην απώλεια αναγνωστών, εσόδων και ενίοτε οδηγούν στο κλείσιμο ιστορικών εφημερίδων σε όλο τον κόσμο. To κλείσιμο του «Ελεύθερου Τύπου» μοιάζει λογική εξέλιξη σε μία μικρή αγορά σαν την ελληνική, αν αναλογιστεί κανείς ότι κλυδωνισμοί παρατηρούνται εσχάτως σε φύλλα, όπως οι New York Times, η Boston Globe, η Los Angeles Times, ο Independent και ο εκδοτικός όμιλος Conde Nast.

Η ιδέα των συνδρομών είναι ίσως η αποτελεσματικότερη για τη συρρίκνωση του αναγνωστικού κοινού και τη συστηματική διαρροή αναγνωστών. Στις σκανδιναβικές χώρες η κυκλοφορία των εφημερίδων βασίζεται στη συνήθεια των συνδρομών. Στη Φινλανδία, που είναι τρίτη στον κόσμο σε κυκλοφορία εφημερίδων ανά 1.000 άτομα, μετά την Ιαπωνία και τη Νορβηγία, το 75% των φύλλων διανέμεται στο κατώφλι των νοικοκυριών κάθε πρωί. Οι υπόλοιπες εφημερίδες καταφθάνουν ταχυδρομικά στους συνδρομητές. Παράλληλα, το 80% των φινλανδικών περιοδικών διαθέτει εξίσου συστηματικούς συνδρομητές. Ακόμη και η νορβηγική Aftenposten, η μεγαλύτερη συνδρομητική εφημερίδα της χώρας με κυκλοφορία πάνω από 250.000 φύλλα το 2007, επλήγη από την κρίση. Εδώ και ένα μήνα κυκλοφορεί μόνο τρεις ημέρες την εβδομάδα, Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη.

Η νέα τεχνολογία και η ψηφιακή εφημερίδα που παρουσίασε πρόσφατα η Amazon επιτρέπουν την εξατομίκευση των ειδήσεων, με αποτέλεσμα κάθε χρήστης να δημιουργεί μια προσωπική εφημερίδα με τα θέματα που τον ενδιαφέρουν.

Tην ίδια στιγμή στη Γερμανία βρίσκεται σε εξέλιξη συζήτηση για την οικονομική στήριξη του Τύπου κατά τα πρότυπα του πακέτου βοήθειας προς τις τράπεζες και τις αυτοκινητοβιομηχανίες. Πολλοί αμφισβητούν όμως κατά πόσο μπορεί να μείνουν ανεξάρτητες οι εφημερίδες όταν λαμβάνουν κρατική χρηματοδότηση. Από τη μια, η πολυφωνία αποτελεί το βασικό επιχείρημα υπέρ της κρατικής ενίσχυσης. Από την άλλη, ο πλουραλισμός είναι αυτός που υπονομεύεται από την αρωγή του κράτους.

Στην Ολλανδία η κυβέρνηση αποφάσισε να δαπανήσει κονδύλι 4 εκατ. ευρώ για να καλύψει τους μισθούς 60 νέων δημοσιογράφων, που απασχολούνται σε εθνικές και τοπικές εφημερίδες. Σύμφωνα με τον υπουργό ΜΜΕ, Ρόναλντ Πλάστερκ, στόχος είναι να υιοθετηθεί ένα σχήμα χρηματοδότησης δύο «κυβερνητικών δημοσιογράφων» για κάθε μία από τις 30 και πλέον εφημερίδες της χώρας. Αιτία της πρωτοβουλίας είναι πως συνήθως σε εποχές κρίσης οι πρώτοι που απολύονται -λόγω μείωσης των εσόδων από την πτώση της κυκλοφορίας και της διαφήμισης- είναι οι νέοι.

Mια πρωτοβουλία οικονομικής βοήθειας προς τον Τύπο εγκαινίασε πρόσφατα ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, ο οποίος υποσχέθηκε σε κάθε νεαρό που συμπληρώνει τα 18 του χρόνια δωρεάν 12μηνη συνδρομή στην εφημερίδα της επιλογής του. Στόχος, να εδραιωθεί η ανάγνωση εφημερίδων στις τάξεις της γαλλικής νεολαίας, εξέλιξη που θα συμβάλει στην ανανέωση του Τύπου.

Στον αντίποδα, στη Βρετανία και τις ΗΠΑ ο Τύπος παραμένει πλήρως εξαρτημένος από τις διαφημίσεις και αμφότερες οι κυβερνήσεις έχουν αποκλείσει κατηγορηματικά οιαδήποτε μορφή κρατικής ενίσχυσης. Τον περασμένο Μάρτιο ο Αντι Μπέρναμ, υπουργός Πολιτισμού, είχε απορρίψει τις σχετικές εκκλήσεις. Στις ΗΠΑ οι προτάσεις για κυβερνητική στήριξη των εφημερίδων ηχούν μεν ανοίκειες, αλλά παραμένουν στο τραπέζι των εναλλακτικών λύσεων για τη διάσωση της πολυφωνίας. Τα φύλλα Philadelphia Inquirer και Daily News διαπραγματεύτηκαν με τον κυβερνήτη της Πενσιλβάνια το ενδεχόμενο κρατικής εξαγοράς του ομίλου στον οποίο ανήκουν. «Πώς μπορείς να δαγκώσεις δημοσιογραφικά το χέρι που σε ταΐζει;» ήταν το βασικό ερώτημα των επικριτών του σχεδίου.