«Εγκαταλείπω αυτή τη θέση γεμάτος ανησυχίες αλλά και ελπίδες... Εύχομαι σε όλους ό,τι καλύτερο». Με αυτές τις φράσεις τελείωνε το μήνυμα της παραίτησης του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ που μεταδόθηκε από τη ρωσική τηλεόραση στις 25 Δεκεμβρίου 1991 - ρωσική και όχι σοβιετική, αφού η Ενωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών είχε ήδη διαλυθεί και επισήμως τέσσερις ημέρες νωρίτερα. Η αρχική συμφωνία (την είχαν υπογράψει στις 17 Δεκεμβρίου ο πρόεδρος Γκορμπατσόφ με τον διάδοχό του Μπορίς Γέλτσιν) προέβλεπε τη διάλυση της ΕΣΣΔ με το τέλος της χρονιάς, στις 31 Δεκεμβρίου, αλλά η προθεσμία παραβιάστηκε με την προσχώρηση 11 από τις 12 δημοκρατίες στην Κοινοπολιτεία στις 21 του ιδίου μηνός. Ο - 60χρονος τότε - γιος αγροτών από το Πρίβολγε της Σταυρούπολης με εκείνο το μήνυμα της 25ης Δεκεμβρίου 1991 θα άλλαζε την πορεία του κόσμου, κλείνοντας την 74χρονη πολιτική αυλαία του υπαρκτού σοσιαλισμού. Η σφραγίδα του στην ιστορία θα ήταν, σύμφωνα με ορισμένους, ίσης σπουδαιότητας με εκείνη του Βλαδίμηρου Λένιν. Η κατάρρευση του «σοσιαλιστικού μπλοκ» έφερε την υπογραφή Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, όπως και οι δύο νέες «αναμνηστικές» λέξεις στην πολιτική ορολογία: «γκλάσνοστ» (διαφάνεια) και «περεστρόικα» (ανασυγκρότηση).
Η αναρρίχηση του Γκορμπατσόφ στα σκαλοπάτια της ιεραρχίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης - και της εξουσίας - υπήρξε ραγδαία. Ως οδηγός γεωργικών μηχανημάτων, στα δεκαπέντε χρόνια του γίνεται μέλος της Κομμουνιστικής Λενινιστικής Νεολαίας (Κομσομόλ). Και ως φοιτητής στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ της Μόσχας, στα 21 του, εγγράφεται ως πλήρες μέλος στο ΚΚΣΕ. Τα κομματικά καθήκοντα δεν τον εμπόδισαν να συνεχίσει τις σπουδές του και να πάρει την ειδικότητα του γεωπόνου - οικονομολόγου από το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας της Σταυρούπολης (1967) - σπουδές που ήταν «επένδυση» για τις βλέψεις του μελλοντικού ηγέτη. Γραμματέας της Επιτροπής Πόλης στη Σταυρούπολη (1966), μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος (1971), γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής (1978), αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου (1979), πρώτος γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ μετά τον θάνατο του Κωνσταντίν Ουστίνοβιτς Τσερνιένκο (1985), πρόεδρος της Σοβιετικής Ενωσης (από την 1η Οκτωβρίου 1988 - όταν το Ανώτατο Σοβιέτ απάλλαξε από τα καθήκοντά του τον Αντρέι Γκρομίκο - ως τις 25 Δεκεμβρίου 1991).
«Οργανωτικός και δραστήριος», «οραματιστής της ευρείας αναδιοργάνωσης του κομματικού και κρατικού μηχανισμού», «αξιόπιστος διπλωμάτης» ήταν μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που χάρισαν στον Γκορμπατσόφ (εκτός από τα παράσημα Λένιν και τα μετάλλια τιμής), το Νομπέλ Ειρήνης το 1990. «Υπήρξε πολιτικά ένας Μωυσής που οδήγησε τον λαό του αλλά δεν έγινε ο ίδιος δεκτός στη Γη της Επαγγελίας» ήταν το σχόλιο που ακολούθησε μετά το πραξικόπημα της 19ης Αυγούστου 1991, όταν η δεξιά αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του ΚΚΣΕ, υπό την ηγεσία του τότε αντιπροέδρου της ΕΣΣΔ Γκενάντι Γιανάγεφ, του ζήτησε να παραιτηθεί ενώ βρισκόταν στη θερινή κατοικία του στην Κριμαία. Οι πραξικοπηματίες τότε απέτυχαν. Ο Γκορμπατσόφ αρνήθηκε να υπακούσει και επέστρεψε στη Μόσχα. Οπως αρνήθηκε να δει ότι το νέο μοντέλο του ιδεατού «καπιταλιστικού» σοσιαλισμού με κρατική πρόνοια, δημοκρατία, κοινωνικές παροχές, ελευθερίες αλλά και νόμους της αγοράς, που προσπάθησε να επιβάλει, είχε αποτύχει. Περίπου επτά χρόνια διήρκεσαν οι προσπάθειες αυτές, όσο δηλαδή ήταν ηγέτης της ΕΣΣΔ (1985-1991). Στο πνεύμα αυτής της «κομμουνιστικής ανανέωσης» συναντήθηκε με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρίγκαν στην Ουάσιγκτον με στόχο τον πυρηνικό αφοπλισμό (1987), προσπάθησε να κινητοποιήσει αποτελεσματικά τον μηχανισμό για την αντιμετώπιση της πυρηνικής καταστροφής του Τσερνομπίλ (1986), υπέγραψε τη συμφωνία της Γενεύης για την αποχώρηση των σοβιετικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν (1988), καταδίκασε τις ολοκληρωτικές τάσεις του παρελθόντος και αποκατέστησε τις σχέσεις με την Ορθόδοξη Εκκλησία και τους «διαφωνούντες» διανοουμένους. Μόνο που ο ασκός του Αιόλου είχε ανοίξει και ο έλεγχος των μηχανισμών εξουσίας είχε χαθεί. Ο Μπορίς Γέλτσιν τον υποσκέλισε στο ρωσικό κοινοβούλιο. Η παρουσία του στη διάσκεψη της Μαδρίτης για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή τον Οκτώβριο του 1991 ήταν ήδη αποδυναμωμένη. Ο άνεμος της αλλαγής έγινε θύελλα που αναζωπύρωσε τις τοπικιστικές αυτονομιστικές τάσεις στην πολυεθνική σοβιετική ομοσπονδία. Προσπάθησε να αποτρέψει την απόσχιση των δημοκρατιών και τη διάλυση της ΕΣΣΔ αλλά απέτυχε. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς επτά δημοκρατίες αποφάσισαν τη δημιουργία της Ενωσης Ανεξαρτήτων Κρατών. Ο ρόλος του Γκορμπατσόφ περιορίστηκε στον συντονισμό της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας. Και τον Δεκέμβριο εκπρόσωποι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας συναντήθηκαν για να ιδρύσουν την Κοινοπολιτεία των Ανεξαρτήτων Κρατών. Ο Γκορμπατσόφ δεν θα είχε καμία εξουσία. Θα είχε αντικατασταθεί από τον Μπορίς Γέλτσιν.
Ο ηγέτης με τον «παγκόσμιο χάρτη» στο κεφάλι δίχασε τον κόσμο. Στο εξωτερικό οι περισσότεροι αναλυτές τον υμνούν. Στο εσωτερικό της χώρας του αρκετοί αναλυτές τον κατηγορούν ως τον ηγέτη που άνοιξε την Κερκόπορτα στον «εχθρό», που άνοιξε τον δρόμο στη μαφία και μετέτρεψε το εξωτερικό χρέος της Μόσχας σε βρόχο που οδήγησε σε πολιτική υποταγή απέναντι στους ισχυρούς της «Δύσης». Ορισμένες ηλικιωμένες μάλιστα στη Μόσχα καταράστηκαν τον «υπαίτιο για την πείνα και την κατάντια τους», ερμηνεύοντας τη δερματική αλλοίωση του μετώπου του ως «σημάδι του Διαβόλου». Ο ίδιος, έχοντας αποσυρθεί πλέον από την ενεργό πολιτική δράση, σχολιάζει τις διεθνείς εξελίξεις ως αρθρογράφος στον αμερικανικό Τύπο και «δανείζει» την προσωπικότητά του σε διαφημίσεις βότκας, αφού η σύνταξη από το ρωσικό Δημόσιο δεν του είναι αρκετή για να ζήσει - «μεταφρασμένη» σε δολάρια αρκεί μόνο για την αγορά μιας φιάλης εκλεκτού γαλλικού κρασιού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου