Έντυπη Έκδοση
Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου 2011
Κοινωνικές αναταραχές και συγκοινωνούντα δοχεία
Του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗ ακαδημαϊκού
Πριν από πολλά χρόνια, η πτώση του καθεστώτος Σαλαζάρ στην Πορτογαλία είχε τεράστιο ψυχολογικό αντίκτυπο στην Ελλάδα της δεύτερης σειράς συνταγματαρχών, οι οποίοι είχαν βάλει τη δημοκρατία στην κατάψυξη.
Οι πορτογαλικές εξελίξεις αποτέλεσαν και για τους ίδιους πολύ κακό οιωνό, η ελληνική εκπλήρωση του οποίου επισπεύσθηκε από τις προδοτικές ενέργειές τους στην Κύπρο.
Τριάντα έξι σχεδόν χρόνια αργότερα, η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή συγκλονίζονται από καταιγιστικά γεγονότα, τα οποία επιδιώκουν να ανατρέψουν συγκεκριμένα καθεστώτα. Καθένα από τα δοκιμαζόμενα κράτη διαφέρει από τα άλλα ως προς την εθνοτική του σύνθεση, την ιστορία του, την οικονομία του, αλλά και τη φύση των καταπιεστικών ηγετών του, οι περισσότεροι από τους οποίους, όμως, είχαν τη στήριξη των «ισχυρών» επί όσο καιρό τούς ήταν χρήσιμοι.
Οφείλει κανείς να είναι παρά πολύ προσεκτικός όταν μιλά για πιθανή εξάπλωση αυτής της «μεταδοτικής ασθένειας». Δεδομένου όμως ότι δεν μπορούμε να την αποκλείσουμε, οφείλουμε να τη λάβουμε δεόντως υπόψη μας. Ετσι, είναι σήμερα υψίστης σημασίας η λήψη μέτρων προκειμένου να αποφευχθούν μείζονες καταρρεύσεις στη χώρα μας, οι οποίες θα είχαν απρόβλεπτες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία.
Αν και η Αλγερία και η Συρία είναι οι χώρες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε αυτόν τον κίνδυνο, θα μπορούσαμε άραγε να μιλήσουμε για μετάδοση είτε των γεγονότων είτε των συνεπειών τους και στην Ελλάδα; Αν και οι περισσότεροι Ελληνες θα θεωρούσαν αυτό το σενάριο μάλλον παρατραβηγμένο, προσωπικά δεν μπορώ να είμαι απολύτως βέβαιος. Και το λέω αυτό, έστω και αν στην Ελλάδα η διαφθορά δεν είναι τόσο εκτεταμένη όσο σε μερικές από τις εν λόγω χώρες. Επίσης, αν και το επίπεδο της φτώχειας στην Ελλάδα δεν μπορεί να συγκριθεί με τα εκατομμύρια των εγκαταλελειμμένων ανθρώπων που ζουν στα προάστια του Καΐρου.
Η χώρα μας παρουσιάζει και κάποιες ομοιότητες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στα ίδια ή ανάλογα αποτελέσματα.
Ιδού μερικές:
α) Πρώτο είναι το γεγονός ότι έχουμε αυξανόμενη ανεργία, ιδίως δε ανεργία των νέων, η οποία, κατά την άποψή μου, επιτείνεται από ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο -υπό τη σημερινή του μορφή- αδυνατεί να εγγυηθεί την ανταγωνιστικότητα των περισσότερων Ελλήνων αποφοίτων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Πράγματι, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, εδώ και δεκαετίες, τείνει να προκρίνει τους «αριθμούς» έναντι της «ποιότητας», με αποτέλεσμα πολλοί απόφοιτοι να αδυνατούν να βρουν δουλειά ή, όταν τα καταφέρνουν, να μην ξεπερνούν το επίπεδο της απλής επιβίωσης. Εξίσου ατυχές είναι το γεγονός ότι σπανίως βρίσκουν δουλειά που να σχετίζεται με το πεδίο των σπουδών τους.
β) Οπως προείπα, η φτώχεια, και σε αυτό ακόμη το πλαίσιο της οικονομικής στενωπού που διέρχεται σήμερα η χώρα μας, πόρρω απέχει από τη φτώχεια στις δοκιμαζόμενες αραβικές χώρες. Η ελληνική φτώχεια, εν τούτοις, μεγαλώνει και θα συνεχίσει να επιδεινώνεται κάθε μέρα και περισσότερο. Εξάλλου, είναι η δυσχερέστατη οικονομική θέση τού διαρκώς αυξανόμενου αριθμού μεταναστών - για τους οποίους το κράτος μας δεν έχει ακόμη μπορέσει να διαμορφώσει ένα καθεστώς το οποίο θα συνδυάζει την ανθρωπιά με μέτρα που θα αποθαρρύνουν νέους μετανάστες (ο αριθμός των οποίων μπορεί να αυξηθεί λόγω των νέων αποσταθεροποιήσεων) να εισέρχονται στην Ελλάδα. Οι γείτονές μας, που «παριστάνουν τους φίλους», καμία βοήθεια δεν προσφέρουν, ενώ οι «πραγματικοί φίλοι μας» δεν έχουν ακόμη θελήσει να ασχοληθούν με τα προβλήματά μας καθ' οιονδήποτε ουσιαστικό τρόπο.
γ) Οχι απλώς δεν με ευχαριστεί αλλά με φοβίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η υποβόσκουσα δυσαρέσκεια της ελληνικής κοινωνίας δείχνει να έχει τεθεί υπό έλεγχο, μέχρι τώρα, κυρίως μέσω του έντεχνα διαιωνιζόμενου φόβου ότι οιασδήποτε μορφής «αντίδραση» προς τα κυβερνητικά μέτρα άλλο δεν θα καταφέρει παρά να επιδεινώσει την κρίση. Ο αραβικός κόσμος μάς δείχνει τι ακριβώς συμβαίνει όταν η απογοήτευση καταπιέζεται επί μακρόν και η οργή μένει να σιγοβράζει.
δ) Οι Ελληνες νιώθουν βαθιά δυσαρέσκεια για όλα τα πολιτικά κόμματα, η οποία ενισχύεται από τη σκανδαλώδη συμπεριφορά μερικών πολιτικών και επιδεινώνεται από έναν ακόμη μεγαλύτερο αριθμό βουλευτών που αποδεικνύουν ότι, στη χώρα μας, ο μόνος τρόπος δίωξης πολιτικών που κατηγορούνται για απάτες είναι το ανενδοίαστο «ανέβασμα» μιας φαρσοκωμωδίας, έστω και αν αυτή εκτυλίσσεται μέσα στο αξιοσέβαστο περιβάλλον του Κοινοβουλίου.
ε) Μερικοί δημοσιογράφοι παίζουν τον δικό τους ρόλο σε αυτό το παιχνίδι, είτε τροφοδοτώντας τις υποψίες περί διαφθοράς είτε ενθαρρύνοντας τον κυνισμό, όταν αποδεικνύεται ότι οι κανόνες δεν λειτουργούν. Κάτι ακόμη χειρότερο είναι ότι επιτίθενται δριμύτατα σε οποιονδήποτε τολμά να προβλέψει μια κοινωνικοοικονομική κατάρρευση ή, πράγμα εξίσου κακό, να διατυπώσει ανησυχίες για πιθανές εθνικές παραχωρήσεις με αιτιολογικό ή πρόσχημα την ευρύτερη κρίση.
στ) Μία ακόμη ένδειξη ότι η «μεταδοτική ασθένεια» ενδέχεται να εξαπλωθεί μπορεί να εντοπιστεί στις επανειλημμένες δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι σχεδόν το 45% του ελληνικού πληθυσμού δεν εμπιστεύεται κανέναν πολιτικό. Εφόσον αυτό αληθεύει, η πραγματική ή φαινομενική έλλειψη μιας ηγεσίας που θα εκφράσει έναν εναλλακτικό τρόπο σκέψης και δράσης αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να προσέξουμε. Στην Αίγυπτο και στην Τυνησία -και επίσης, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, στην Υεμένη- το γεγονός ότι δεν είχε τεθεί επικεφαλής της εξέγερσης κάποιος ηγέτης καθόλου δεν εμπόδισε τις μάζες να ξεχυθούν στους δρόμους. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από τον επιπρόσθετο κίνδυνο της αβεβαιότητας ως προς το επόμενο βήμα.
ζ) Τέλος, η εξάπλωση της κρίσης θέτει σε κίνδυνο το Ισραήλ. Αυτό θα έχει ευρύτερες συνέπειες στην περιοχή μας. Από την άλλη πλευρά, καθιστά εμάς ακόμη πιο χρήσιμους στους Ισραηλινούς, πράγμα που ελπίζω να εκμεταλλευτούμε όταν διαπραγματευτούμε μαζί τους το ενδεχόμενο κοινού αγωγού αερίου.
Πριν από δύο χρόνια, προέβλεψα τον αργό θάνατο του κόσμου της Μεταπολίτευσης. Ποια θα είναι όμως η διάδοχη κατάσταση; Και με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε να συμβάλουμε σε αυτή την ασαφή εξέλιξη;
Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου 2011
Κοινωνικές αναταραχές και συγκοινωνούντα δοχεία
Του ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗ ακαδημαϊκού
Πριν από πολλά χρόνια, η πτώση του καθεστώτος Σαλαζάρ στην Πορτογαλία είχε τεράστιο ψυχολογικό αντίκτυπο στην Ελλάδα της δεύτερης σειράς συνταγματαρχών, οι οποίοι είχαν βάλει τη δημοκρατία στην κατάψυξη.
Οι πορτογαλικές εξελίξεις αποτέλεσαν και για τους ίδιους πολύ κακό οιωνό, η ελληνική εκπλήρωση του οποίου επισπεύσθηκε από τις προδοτικές ενέργειές τους στην Κύπρο.
Τριάντα έξι σχεδόν χρόνια αργότερα, η Βόρεια Αφρική και η Μέση Ανατολή συγκλονίζονται από καταιγιστικά γεγονότα, τα οποία επιδιώκουν να ανατρέψουν συγκεκριμένα καθεστώτα. Καθένα από τα δοκιμαζόμενα κράτη διαφέρει από τα άλλα ως προς την εθνοτική του σύνθεση, την ιστορία του, την οικονομία του, αλλά και τη φύση των καταπιεστικών ηγετών του, οι περισσότεροι από τους οποίους, όμως, είχαν τη στήριξη των «ισχυρών» επί όσο καιρό τούς ήταν χρήσιμοι.
Οφείλει κανείς να είναι παρά πολύ προσεκτικός όταν μιλά για πιθανή εξάπλωση αυτής της «μεταδοτικής ασθένειας». Δεδομένου όμως ότι δεν μπορούμε να την αποκλείσουμε, οφείλουμε να τη λάβουμε δεόντως υπόψη μας. Ετσι, είναι σήμερα υψίστης σημασίας η λήψη μέτρων προκειμένου να αποφευχθούν μείζονες καταρρεύσεις στη χώρα μας, οι οποίες θα είχαν απρόβλεπτες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία.
Αν και η Αλγερία και η Συρία είναι οι χώρες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες σε αυτόν τον κίνδυνο, θα μπορούσαμε άραγε να μιλήσουμε για μετάδοση είτε των γεγονότων είτε των συνεπειών τους και στην Ελλάδα; Αν και οι περισσότεροι Ελληνες θα θεωρούσαν αυτό το σενάριο μάλλον παρατραβηγμένο, προσωπικά δεν μπορώ να είμαι απολύτως βέβαιος. Και το λέω αυτό, έστω και αν στην Ελλάδα η διαφθορά δεν είναι τόσο εκτεταμένη όσο σε μερικές από τις εν λόγω χώρες. Επίσης, αν και το επίπεδο της φτώχειας στην Ελλάδα δεν μπορεί να συγκριθεί με τα εκατομμύρια των εγκαταλελειμμένων ανθρώπων που ζουν στα προάστια του Καΐρου.
Η χώρα μας παρουσιάζει και κάποιες ομοιότητες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στα ίδια ή ανάλογα αποτελέσματα.
Ιδού μερικές:
α) Πρώτο είναι το γεγονός ότι έχουμε αυξανόμενη ανεργία, ιδίως δε ανεργία των νέων, η οποία, κατά την άποψή μου, επιτείνεται από ένα εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο -υπό τη σημερινή του μορφή- αδυνατεί να εγγυηθεί την ανταγωνιστικότητα των περισσότερων Ελλήνων αποφοίτων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Πράγματι, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, εδώ και δεκαετίες, τείνει να προκρίνει τους «αριθμούς» έναντι της «ποιότητας», με αποτέλεσμα πολλοί απόφοιτοι να αδυνατούν να βρουν δουλειά ή, όταν τα καταφέρνουν, να μην ξεπερνούν το επίπεδο της απλής επιβίωσης. Εξίσου ατυχές είναι το γεγονός ότι σπανίως βρίσκουν δουλειά που να σχετίζεται με το πεδίο των σπουδών τους.
β) Οπως προείπα, η φτώχεια, και σε αυτό ακόμη το πλαίσιο της οικονομικής στενωπού που διέρχεται σήμερα η χώρα μας, πόρρω απέχει από τη φτώχεια στις δοκιμαζόμενες αραβικές χώρες. Η ελληνική φτώχεια, εν τούτοις, μεγαλώνει και θα συνεχίσει να επιδεινώνεται κάθε μέρα και περισσότερο. Εξάλλου, είναι η δυσχερέστατη οικονομική θέση τού διαρκώς αυξανόμενου αριθμού μεταναστών - για τους οποίους το κράτος μας δεν έχει ακόμη μπορέσει να διαμορφώσει ένα καθεστώς το οποίο θα συνδυάζει την ανθρωπιά με μέτρα που θα αποθαρρύνουν νέους μετανάστες (ο αριθμός των οποίων μπορεί να αυξηθεί λόγω των νέων αποσταθεροποιήσεων) να εισέρχονται στην Ελλάδα. Οι γείτονές μας, που «παριστάνουν τους φίλους», καμία βοήθεια δεν προσφέρουν, ενώ οι «πραγματικοί φίλοι μας» δεν έχουν ακόμη θελήσει να ασχοληθούν με τα προβλήματά μας καθ' οιονδήποτε ουσιαστικό τρόπο.
γ) Οχι απλώς δεν με ευχαριστεί αλλά με φοβίζει ιδιαίτερα το γεγονός ότι η υποβόσκουσα δυσαρέσκεια της ελληνικής κοινωνίας δείχνει να έχει τεθεί υπό έλεγχο, μέχρι τώρα, κυρίως μέσω του έντεχνα διαιωνιζόμενου φόβου ότι οιασδήποτε μορφής «αντίδραση» προς τα κυβερνητικά μέτρα άλλο δεν θα καταφέρει παρά να επιδεινώσει την κρίση. Ο αραβικός κόσμος μάς δείχνει τι ακριβώς συμβαίνει όταν η απογοήτευση καταπιέζεται επί μακρόν και η οργή μένει να σιγοβράζει.
δ) Οι Ελληνες νιώθουν βαθιά δυσαρέσκεια για όλα τα πολιτικά κόμματα, η οποία ενισχύεται από τη σκανδαλώδη συμπεριφορά μερικών πολιτικών και επιδεινώνεται από έναν ακόμη μεγαλύτερο αριθμό βουλευτών που αποδεικνύουν ότι, στη χώρα μας, ο μόνος τρόπος δίωξης πολιτικών που κατηγορούνται για απάτες είναι το ανενδοίαστο «ανέβασμα» μιας φαρσοκωμωδίας, έστω και αν αυτή εκτυλίσσεται μέσα στο αξιοσέβαστο περιβάλλον του Κοινοβουλίου.
ε) Μερικοί δημοσιογράφοι παίζουν τον δικό τους ρόλο σε αυτό το παιχνίδι, είτε τροφοδοτώντας τις υποψίες περί διαφθοράς είτε ενθαρρύνοντας τον κυνισμό, όταν αποδεικνύεται ότι οι κανόνες δεν λειτουργούν. Κάτι ακόμη χειρότερο είναι ότι επιτίθενται δριμύτατα σε οποιονδήποτε τολμά να προβλέψει μια κοινωνικοοικονομική κατάρρευση ή, πράγμα εξίσου κακό, να διατυπώσει ανησυχίες για πιθανές εθνικές παραχωρήσεις με αιτιολογικό ή πρόσχημα την ευρύτερη κρίση.
στ) Μία ακόμη ένδειξη ότι η «μεταδοτική ασθένεια» ενδέχεται να εξαπλωθεί μπορεί να εντοπιστεί στις επανειλημμένες δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι σχεδόν το 45% του ελληνικού πληθυσμού δεν εμπιστεύεται κανέναν πολιτικό. Εφόσον αυτό αληθεύει, η πραγματική ή φαινομενική έλλειψη μιας ηγεσίας που θα εκφράσει έναν εναλλακτικό τρόπο σκέψης και δράσης αποτελεί ένα ακόμη στοιχείο που πρέπει να προσέξουμε. Στην Αίγυπτο και στην Τυνησία -και επίσης, σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες, στην Υεμένη- το γεγονός ότι δεν είχε τεθεί επικεφαλής της εξέγερσης κάποιος ηγέτης καθόλου δεν εμπόδισε τις μάζες να ξεχυθούν στους δρόμους. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή συνοδεύεται από τον επιπρόσθετο κίνδυνο της αβεβαιότητας ως προς το επόμενο βήμα.
ζ) Τέλος, η εξάπλωση της κρίσης θέτει σε κίνδυνο το Ισραήλ. Αυτό θα έχει ευρύτερες συνέπειες στην περιοχή μας. Από την άλλη πλευρά, καθιστά εμάς ακόμη πιο χρήσιμους στους Ισραηλινούς, πράγμα που ελπίζω να εκμεταλλευτούμε όταν διαπραγματευτούμε μαζί τους το ενδεχόμενο κοινού αγωγού αερίου.
Πριν από δύο χρόνια, προέβλεψα τον αργό θάνατο του κόσμου της Μεταπολίτευσης. Ποια θα είναι όμως η διάδοχη κατάσταση; Και με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε να συμβάλουμε σε αυτή την ασαφή εξέλιξη;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου