Η ΕΥΡΩΠΗ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ

Τη στιγμή που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης βάζουν τις τελευταίες πινελιές στο πακέτο διάσωσης της Ελλάδας, υπάρχει ομόφωνη συμφωνία για ένα τουλάχιστον σημείο: πως ακόμη κι αν το προσπαθούσαν, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν θα είχαν καταφέρει να διαχειριστούν χειρότερα το ελληνικό πρόβλημα.

«Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί διαχειρίστηκαν την ελληνική κρίση τόσο άσχημα που οι αγορές έχουν κάθε λόγο να φοβούνται ότι τα πράγματα τώρα πια δεν διορθώνονται», υποστηρίζει ο Αλεσάντρο Λέιπολντ, που παλαιότερα εκτελούσε χρέη διευθυντή του Ευρωπαϊκού Τμήματος του ΔΝΤ.
Κάτι ανάλογο διαπίστωνε και η Moody’s σε έκθεσή της τής περασμένης εβδομάδας: «Το δύστοκο του χαρακτήρα της ευρωπαϊκής βοήθειας δημιούργησε μη αναστρέψιμες ζημιές. Το ελληνικό χρέος θα σταθεροποιηθεί σε μεγαλύτερο ύψος και με υψηλότερο οικονομικό και κοινωνικό κόστος από ό,τι αναμένονταν έως πριν».
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που αναζητούσαν μια ευρωπαϊκή λύση σε ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα νιώθουν παγερή ανακούφιση γνωρίζοντας ότι η διεύθυνση του ιδρύματος το οποίο θα επιβλέψει τη διάσωση της Ελλάδας θα γίνει από έναν Ευρωπαίο, τον Ντομινίκ Στρος Καν.
Όμως τα διδάγματα των κρίσεων δημόσιου χρέους των τελευταίων 30 χρόνων μας λένε πως μια κρίση επιτείνεται ως τη στιγμή που θα τεθούν στη διάθεση των χρηματοπιστωτικών αγορών τεκμήρια επαρκή και ικανά να προκαλέσουν ριζικές μεταβολές στις επενδυτικές προσδοκίες. Αλλά ένα εγχείρημα διάσωσης, για να αλλάξει δραστικά τις επενδυτικές προσδοκίες, πρέπει να διακρίνεται από ορισμένες προϋποθέσεις.
Πρώτον, το χρήμα πρέπει να συγκεντρωθεί γρήγορα. «Η χρονοτριβή μπορεί να αποβεί μοιραία τοξική για τις χώρες που πλήττονται από χρηματοπιστωτική αναταραχή», σημειώνει ο κ. Λέιπολντ, σε κείμενο του προς το Συμβούλιο της Λισσαβόνας, θινκ - τανκ με έδρα τις Βρυξέλλες. Για τους διακανονισμούς του 2008 για την Ουγγαρία, την Ισλανδία, τη Λετονία, το Πακιστάν και την Ουκρανία επετεύχθη συμφωνία μέσα σε 3.5 έως 6 εβδομάδες. Αντιθέτως έχουν μεσολαβήσει 6 μήνες από τότε που η Ελλάδα τάραξε τις χρηματοπιστωτικές αγορές ανακοινώνοντας τη δραστική αναθεώρηση του δημόσιου ελλείμματός της για το 2009.
Η χρονοτριβή μπορεί να αποτελεί το κόστος της δημοκρατίας, ιδιαίτερα αν πρέπει κανείς να πείσει τον απρόθυμο γερμανικό πληθυσμό ότι η ελληνική διάσωση είναι αναγκαία και όχι ανταμοιβή σε μια σπάταλη χώρα. Πρέπει κανείς να λάβει σοβαρά υπόψη του την αντίθεση των Γερμανών στην ελληνική διάσωση. Το πρόβλημα είναι όμως πως όλα όσα είπαν οι πολιτικοί για να καταπραΰνουν τις αντιδράσεις του γερμανικού εκλογικού σώματος είχαν ακριβώς τις αντίθετες επιπτώσεις στις αγορές. Και το να μιλάς με μια φωνή, λέει ο κ. Λέιπολντ, είναι η δεύτερη προϋπόθεση για μια επιτυχημένη διάσωση.
Η τρίτη προϋπόθεση είναι το πακέτο να είναι αρκετά μεγάλο ώστε να προκαλέσει ένα κύμα ‘κατάπληξης και δέους’ στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το τέλειο πακέτο διάσωσης είναι είτε αυτό που δεν χρησιμοποιείται τελικά από τον αποδέκτη του, είτε – όπως έγινε με το πακέτο ύψους 50 δις δολαρίων που δόθηκε στο Μεξικό το 1995 για να αντιμετωπίσει την κρίση αναχρηματοδότησης των βραχυπρόθεσμων έντοκων ομολόγων του – αυτό που αποπληρώνεται γρήγορα.
Όσο πιο πολύ πάει η καθυστέρηση, τόσο μεγαλύτερο πρέπει να είναι το κύμα ‘κατάπληξης και δέους’. Από τη στιγμή που οι Γερμανοί αξιωματούχοι και βουλευτές λένε ότι στις συνομιλίες τους ο διευθυντής του ΔΝΤ τους είπε ότι το απαιτούμενο ποσό για την Ελλάδα θα πρέπει να είναι κοντά στα 120 δις ευρώ, και εφόσον ο αριθμός αυτός θεωρείται αξιόπιστος, το πακέτο πρέπει να είναι περίπου σε αυτό το μέγεθος για να καθησυχάσει τις αγορές. Παρά ταύτα, εξαιτίας της πρόσφατης κατάρρευσης της αγοράς ελληνικών ομολόγων και της συνακόλουθης υποβάθμισής τους, η επιστροφή της Ελλάδας σε χρηματοδότηση από τις αγορές θα καθυστερήσει σημαντικά και ένα σημαντικό μέρος κεφαλαίων θα πρέπει να αντληθούν από το πακέτο.
Μια τέταρτη προϋπόθεση είναι πως οι όροι περί το πακέτο πρέπει να είναι τέτοιοι ώστε να καθησυχάσουν τους φόβους των αγορών για την περίοδο που τίθεται υπό αμφισβήτηση η αποπληρωμή του ελληνικού δημόσιου χρέους. Όταν οι επενδυτές των ελληνικών ομολόγων άρχισαν να αποδίδουν προσοχή στο πρόβλημα του ελληνικού δημοσίου χρέους συνειδητοποίησαν ότι δεν ήταν δυνατό να λυθεί έως τον Μάιο. Η σχεδιαζόμενη διάσωση θα είναι ένα πολυετές εγχείρημα, και ο κ. Λέιπολντ λέει ότι η δέσμευση σε αυτήν πρέπει να είναι αξιόπιστη. «Με αιωρούμενα ερωτηματικά και αμφιβολίες σχετικά με τη γερμανική δέσμευση στη χρηματοδότηση – ακόμα και για το έτος 2010 - υπάρχει το ενδεχόμενο μιας υπεκφυγής που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποτυχία της συνολικής λύσης», προσθέτει.
Πέμπτον, οι αγορές πρέπει να πειστούν ότι τα λεφτά είναι πραγματικά. Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι απέτυχαν κατ’ επανάληψη στην προσπάθειά τους να καθησυχάσουν τις αγορές γιατί άφηναν διαρκώς αμφιβολίες γύρω από την ύπαρξη του πακέτου. Οι αξιωματούχοι είπαν ξανά και ξανά ότι έχουν αποσαφηνίσει τις τεχνικές λεπτομέρειες του πακέτου, αλλά δεν έδιναν καμία πληροφόρηση για τις λεπτομέρειες αυτές τινάζοντας στον αέρα την εμπιστοσύνη των αγορών.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι προσπάθησαν να καθησυχάσουν τις αγορές ξανά την περασμένη βδομάδα, μάλλον δίχως επιτυχία. «Δεν υπάρχει αμφιβολία πως δεν υπάρχει καμιά περίπτωση αναδιάρθρωσης του χρέους ενός κράτους - μέλους της Ευρωζώνης», δήλωνε εκπρόσωπος της Ε.Ε., την στιγμή όμως οι αγορές το αμφισβητούσαν ριζικά.
Ο κ. Λέιπολντ υποστηρίζει ότι υπάρχουν και μερικοί άλλοι κανόνες για να διασφαλιστεί η επιτυχία μιας διάσωσης. Οι όροι για την οικονομική προσαρμογή αποτελούν έναν πολύ σημαντικό μέρος ενός πακέτου διάσωσης και αν είναι πολύ σκληροί, η αξιοπιστία τους μειώνεται. Οι προϋποθέσεις επίσης να καλύπτουν τα σχετικά ζητήματα, και μόνον αυτά. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτό σημαίνει πως ενδιαφέρουν οι όροι της δημοσιονομικής πολιτικής – αλλά και της χρηματοπιστωτικής πολιτικής εξαιτίας των πιέσεων που έχουν προκύψει πια και για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.
Τέλος, παρατηρεί ο κ. Λέιπολντ, ένα εγχείρημα διάσωσης είναι επιτυχές όταν το μόνο που κάνει είναι να προσφέρει χρηματοδότηση με στόχο να αποτρέψει τους κατόχους ομολόγων από το να προβούν σε μαζικές πωλήσεις των ομολόγων τους. Στο πλαίσιο της ελληνικής κρίσης δεν υπάρχει εύκολη απάντηση σε αυτό: οι πιστωτές θα συνεχίσουν να πουλάνε ελληνικά ομόλογα μέχρι να πειστούν ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο.